Weryfikuj kompetencje i doświadczenie wykonawcy -> Jak wybrać wykonawcę?
Organizuj spotkania i warsztaty podczas realizacji projektu.
Weryfikuj kompetencje i doświadczenie audytora -> Jak wybrać audytora?
Zapewnij szkolenie dla twórców www i dla redaktorów -> Zakres szkolenia.
* Paragraf 19 Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych z dnia 12 kwietnia 2012 roku. Poziom wymagań dla poszczególnych funkcjonalności serwisu internetowego określono w załączniku nr 4 do rozporządzenia.
Aby zrozumieć, jak ważna jest dostępność stron internetowych i jakie przynosi korzyści – zarówno użytkownikom, jak i osobom zarządzającym serwisami, trzeba dowiedzieć się, na czym ona polega, jakie są jej zasady, standardy i sposoby wdrażania i stosowania w codziennej praktyce. Który serwis jest dostępny, a który nie? Co zrobić, by zapewnić jego dostępność? Jak osoby z niepełnosprawnością korzystają z Internetu? Jak porusza się po stronach osoba niewidoma, jak niedowidząca, z jakich rozwiązań korzystają osoby z zaawansowaną niepełnosprawnością motoryczną? Dlaczego tak ważne jest, aby zapewnić odpowiednią zrozumiałość treści dla osób niesłyszących?
Stan wiedzy na temat dostępności informacji cyfrowej można skutecznie podnieść, nie ponosząc kosztów, poprzez studiowanie literatury tematu, śledzenie stron internetowych i wiadomości na portalach społecznościowych, a przede wszystkim uczestnictwo w szkoleniach, seminariach i konferencjach oraz korzystanie ze szkoleń e-learningowych.
W zakładce „Publikacje” portalu Polskiej Akademii Dostępności została zebrana większość wydanych w Polsce publikacji na powyższy temat (Pełna Bibliografia wkrótce).
Nie każdy programista zna zasady programowania dostępnego, mało który informatyk wie, jakie są standardy dostępności i jak je stosować. Wiedzy na ten temat nie mają też zatrudnieni w urzędach specjaliści ds. funduszy unijnych.
Dla prawidłowego i zgodnego z wymogami polskiego prawa zarządzania informacją i usługami cyfrowymi warto na stałe pozyskać specjalistę z zakresu dostępności i zatrudnić jako koordynatora. Dostępność informacji cyfrowej to nie tylko dostępna strona, ale także dostępne dokumenty (np. pdf, doc) czy dostępne rozwiązania technologiczne (np. automaty kolejkowe).
Koordynator ds. dostępności przyda się również podczas realizacji projektów z funduszy unijnych. W nowej perspektywie finansowej (2014-2020) temat dostępności jest bardzo mocno zaznaczony. Produkty wszystkich projektów z funduszy UE muszą być w pełni dostępne dla osób z niepełnosprawnością.
Linki do studiów i warsztatów:
Linki do konferencji:
Zaproszenia:
Materiały z konferencji archiwalnych:
• E-dostępność sektora publicznego w Polsce 2013
Planując utworzenie lub modernizację serwisu internetowego, trzeba od razu uwzględnić jego dostępność. Pozwoli to na ujęcie dostępności w dokumentacji projektowej. Ma to także bezpośrednie przełożenie na koszt realizacji – dostosowanie już funkcjonującego serwisu do standardów dostępności jest wielokrotnie droższe od utworzenia serwisu zgodnego ze standardami dostępności.
Standardy dostępności wpływają na odpowiedni kontrast www, czcionki i interlinie. Jeżeli grafik pracujący nad serwisem będzie o tym wiedział od początku, znacznie poprawi to jakość jego pracy.
Zamówienie na budowę lub modyfikację strony dostosowanej do potrzeb osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. To szeroka grupa, która obejmuje nie tylko osoby z niepełnosprawnościami, ale także np. ludzi starszych lub korzystających z urządzeń mobilnych, czy wręcz przeciwnie: z przestarzałego oprogramowania lub limitowanego Internetu.
Każde zapytanie ofertowe – czy w ramach Prawa Zamówień Publicznych czy też zapytania ofertowego, konkursu ofert lub przetargu dotyczącego stworzenia bądź modernizacji serwisu internetowego, musi zawierać zapisy wskazujące na konkretne wymagania dotyczące standardów dostępności. Dokument ten – np. Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia – musi zawierać zapisy w trzech obszarach: prawnym, technicznym i merytorycznym.
W obszarze merytorycznym KONIECZNE jest takie ujęcie wymogów, jakie będzie musiał spełnić wykonawca. Wyeliminuje to oferentów przypadkowych, bez wymaganych kompetencji bądź nieuczciwych.
Zaznacz, że strona musi być zgodna ze standardami i wytycznymi.
Kluczowy będzie zapis o zgodności zamawianego serwisu przynajmniej z wytycznymi WCAG 2.0. zawartymi w załączniku nr 4 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz.U. z 16 maja 2012 poz. 526). To absolutne minimum wymagane prawem.
Rozporządzenie nie reguluje tłumaczeń migowych i udogodnień w transmisji online. W praktyce część instytucji (np. Sejm i Senat) wdraża tłumaczenia migowe i napisy na żywo w transmisji online powołując się na art 3 ustawy o dostępie do informacji publicznej z dnia 6 września 2001 roku (Dz.U. 2001 nr 112 poz. 1198). Samorządy, które zamieszczają na swoich stronach www informacje w języku migowym jako podstawę prawną podają ustawę o języku migowym i innych środkach wspierania komunikacji z dnia 19 sierpnia 2011 roku (Dz.U. 2011 nr 209 poz. 1243), w której dostępne strony internetowe wymienione są jako alternatywna forma komunikacji.
Proponowane funkcjonalności zgodne z WCAG 2.0 na poziomie AA zgodnie z zał. 4 do Rozporządzenia o KRI.
Tworzenie WWW ułatwi zastosowanie m.in. poniższych zasad:
Nie należy zapominać o użytkownikach korzystających z trybów dużego kontrastu dostępnych np. w systemie operacyjnym MS Windows. Wówczas również wszystkie informacje, elementy nawigacyjne i formularze muszą być widoczne.
Funkcjonalności WCAG 2.0 na poziomie AAA (zgodne z ustawą o języku migowym)
Dodatkowo wybrane treści w serwisie zostaną opatrzone filmem wideo z tłumaczeniem migowym zgodnie z wytycznymi WCAG 2.0 poziom AAA w zakresie tłumaczeń migowych w związku z ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach wspierania komunikacji (Dz.U. nr 209 poz. 1243).
Praktyczne zalecenia w zakresie realizacji tłumaczeń:
Więcej w polskim tłumaczeniu WCAG 2.0 http://www.fdc.org.pl/wcag2/index.html
Aby aktualizacja dostępnego serwisu była dla redaktora możliwa, musi on posiadać dostosowany do tego edytor, będący częścią systemu zarządzania treścią (Content Management System – CMS). Jako, że wybór CMS zależy wyłącznie od wykonawcy, by zapobiec późniejszym problemom lub utrudnieniom, zapotrzebowanie w tym zakresie warto zaznaczyć w dokumentacji.
Warto rozważyć zobowiązanie wykonawcy, że wraz z serwisem dostarczy zintegrowany z systemem CMS edytor treści, który będzie zgodny z zaleceniami ATAG 2.0 (ang. Authoring Tool Accessibility Guidelines) z części B, która wymaga wsparcia od narzędzia tworzenie dostępnych treści. Zaproponowane rozwiązanie musi wspierać między innymi tworzenie semantycznych elementów HTML takich jak: nagłówki, akapity, listy wypunktowane oraz numerowane, cytaty, tabele, skróty, odnośniki, tytuły podstron. Edytor ponadto powinien zawierać następujące funkcjonalności: wyrównywanie bloków tekstu do danej strony, dodawanie opisów alternatywnych do elementów graficznych oraz tytułów do linków, a także umożliwiać zmianę definicji języka dla pojedynczych wyrazów i zwrotów. Przykładem takiego edytora treści jest TinyMCE, który został wykorzystany m.in. w Polskiej Akademii Dostępności.
Dodatkowo, jeśli CMS ma być przystosowany do obsługi przez osoby z niepełnosprawnościami sensorycznymi, należy zadbać o jego dostępność zgodnie z WCAG 2.0. AA
Warto skorzystać z rady specjalisty. Zatrudnienie eksperta jest w ogólnym bilansie mniej kosztowne niż dokonywanie poprawek i dostosowań w nieskończoność. Jak wynika z badań, budowa serwisu wyposażonego w rozwiązania zgodne ze standardami dostępności praktycznie nie podnosi kosztu realizacji, dostosowanie już istniejącego do tych standardów może wynieść nawet 25 % kosztów jego utworzenia.
Ekspert pomoże zrozumieć załącznik 4 do rozporządzenia, rozpozna potrzeby, doradzi jak przygotować dokumentację projektową i jak sporządzić umowę z wykonawcą. Pomoże zweryfikować dostarczone w ofertach dane dotyczące wykonanych realizacji, doświadczenie, referencje oraz zaproponowaną przez oferenta metodologię badawczą. Będzie dostępny na każdym etapie realizacji projektu oraz podczas wdrożenia zaleceń poaudytowych.
Doradca pracuje dla Ciebie, nie dla wykonawcy, współpracując z nim będziesz miał pewność, że produkt finalny będzie spełniał wszelkie standardy.
Osoba, która:
Upewnij się, że wykonawca właściwie rozumie znaczenie dostępności serwisu, a końcowy produkt będzie spełniał wymagania postawione przez prawo. Wraz z ofertą poproś o listę referencyjną wykonanych projektów. Ich analiza pokaże, czy firma rozumie, o co chodzi.
W umowie zapisz:
To badanie pozwala ustalić, w jakim stopniu serwis spełnia standardy dostępności i na ile jest funkcjonalny dla użytkowników.
Przed zleceniem przebudowy serwisu zadaniem audytu jest ustalenie elementów wymagających dostosowania.
W tej sytuacji dokument powinien być załącznikiem do specyfikacji zlecenia. Z kolei w przypadku budowy nowego serwisu, audyt powinien zostać wykonany po zakończeniu prac, przed podpisaniem protokołu zdawczo-odbiorczego.
Wdrożenie zaleceń poaudytowych powinno stanowić warunek odbioru serwisu. Aby audyt był wiarygodny, powinna przeprowadzać go inna firma niż wykonująca zlecenie.
Audyt dostępności stron internetowych powinien uwzględniać przeprowadzenie analizy automatycznej, badania eksperckiego oraz badania z udziałem osób niepełnosprawnych. Wykazanie niezgodności ze standardem oraz przedstawienie sposobów naprawy odnalezionych błędów.
Wybierając audytora, podobnie jak przy wyborze wykonawcy www, należy zapoznać się z jego doświadczeniem, rekomendacjami oraz przeanalizować zrealizowane projekty. Doświadczenie powinno być udokumentowane.
Minimalnym wymogiem jest przeprowadzenie w przeciągu 5 lat poprzedzających realizację zlecanego audytu co najmniej 50 audytów dostępności z raportem o błędach i propozycjami ich rozwiązania (weryfikowalna lista adresów www). Potwierdzeniem jakości przeprowadzonych audytów jest 10 rekomendacji lub protokołów odbioru dotyczących przeprowadzonych audytów.
Konieczne jest także załączenie noty metodologicznej stanowiącej załącznik do oferty. W nocie powinna być opisana metoda organizacji i przebieg audytu stron www: 1. sposób prowadzenia analizy eksperckiej (metody, techniki, narzędzia), 2. sposób prowadzenia testów user experience (uczestnicy testów, przygotowanie zadań, wymagania sprzętowe, miejsce przeprowadzenia badania, narzędzia do wykonania zadań). Wynikiem audytu jest raport końcowy, zawierający wyniki badań wraz z rekomendacjami konkretnych rozwiązań. Standardem jest także przeprowadzenie reaudytu po wdrożeniu uwag – wymóg ten powinien zostać zapisany w umowie na przeprowadzenie audytu www.
Przykład metodologii badania dostępności stron www opracowanej przez Fundację Widzialni i Uniwersytet Śląski http://widzialni.org/pobierz,metodologia-badania-dostepnosci-stron-www,11
Zaplanuj wspólne warsztaty. Zorganizuj warsztat poaudytowy z udziałem wykonawców i audytorów, podczas którego omówione i wyjaśnione zostaną niezgodności ze standardem. Ułatwi on wykonawcy zrozumienie raportu, umożliwi odpowiedzi na pytania.
Po zakończeniu projektu przydatny będzie też zorganizowany przez wykonawcę warsztat dla redaktorów z obsługi dostarczonego wraz z www systemu CMS.
Pamiętaj, że tworzone przez Ciebie treści powinny być dostępne dla każdego odbiorcy, muszą spełniać standardy dostępności. Twórz je w taki sposób, żeby były obsługiwane przez oprogramowanie asystujące – programy czytające, powiększające. Dbaj o zrozumiałość treści. Wspieraj się wiedzą fachową – korzystaj z publikacji na temat dostępności, szkoleń – w tym zdalnych – lub pomocy specjalistów. Pamiętaj, że tworzone dokumenty – w tym te do pobrania ze strony – muszą być tworzone w dostępnej postaci – zgodnie z załącznikiem 4 Rozporządzenia KRI.
Częsta niestety praktyka zamieszczania skanów dokumentów jest niedopuszczalna – skan, czyli zdjęcie dokumentu w formacie graficznym (np. jpg), jest dla osób korzystających z oprogramowania czytającego całkowicie niedostępny. Publikuj dostępne pdf.
Materiały multimedialne zamieszczane w obszarze serwisu muszą być opatrzone w rozwiązania wspomagające dostępność – materiały wideo w napisy dla słabosłyszących i niesłyszących oraz audiodeskrypcję dla osób niewidomych (WCAG 2.0 AA) oraz jeśli chcemy, aby były zrozumiałe dla osób głuchych od urodzenia tłumaczenia migowe w PJM (WCAG 2.0 AAA).
Nawet najlepiej przygotowany dostępny serwis może stać się niedostępny w dzień po jego premierze w sieci. Codzienna aktualizacja strony www wymaga rzetelności i bezwzględnego przestrzegania zasad przy tworzeniu m.in. tekstów, załączników oraz opisów zdjęć i linków.
Redaktor serwisu tak samo jak jego twórca musi rozumieć, w jaki sposób osoby z różnymi dysfunkcjami korzystają z Internetu. W tym celu warto, by zapoznał się z literaturą oraz przeszedł szkolenie, które może przeprowadzić wykonawca lub niezależne podmioty.
Przeprowadzenie szkolenia może generować dodatkowe koszty, dlatego należy to uwzględnić już na początku projektu.
Podczas szkolenia redaktorzy dowiadują się, przy użyciu jakich narzędzi i technologii użytkownicy narażeni na wykluczenie cyfrowe korzystają z Internetu, co oznacza dostępność www dla osób z niepełnosprawnością: fizyczną, sensoryczną (niewidomych, słabowidzących, głuchych, słabosłyszących, głuchoniewidomych), intelektualną a także dla osób starszych, czy też korzystających z urządzeń mobilnych lub starszego oprogramowania. Omawiane są główne zasady WCAG 2.0. Redaktorzy w praktyce uczą się opracowywać dostępne treści i multimedia.
Podczas szkoleń poruszane są m.in. takie zagadnienia: formatowanie, nagłówki i listy, odnośniki, odpowiedniki tekstowe dla elementów graficznych, formularze, kontrast, dokumenty do pobrania (DOC, PDF). Szkolenie odbywa się w oparciu o demo prostego systemu zarządzania treścią – CMS, w którym zaimplementowane są najpopularniejsze edytory tekstowe bądź w oparciu o CMS klienta.
Fundacja IT Leader Club Polska
Biuro:
Concept Tower, ul. Grzybowska 87
00-844 Warszawa
+48 506 955 942
biuro@akademiait.edu.pl
NIP: 527-266-68-79
KRS: 0000396492
